دیزاین چیست؟

همه ما با هر تخصص و دانشی در طول شبانه روز با برخی از واژه‌ها همانند دیزاین سر و کار داریم، در واقع برخی از اصطلاحات و واژه‌ها وجود دارند که به دلیل استفاده بسیار آن‌ها در واژگان مردم با آن‌ها آشنا شده‌ایم و تا حدودی به معنای آن وقوف پیدا کرده‌ایم. اما شاید تا به حال از خودمان نپرسیده باشیم که به راستی دیزاین یعنی چه؟ و فلسفه دقیق آن در چیست؟

تعریف شما از دیزاین در چیست؟ اگر که پیش از خواندن این مقاله تعریفی یک خطی از آن را در ذهن خود دارید لطفا در قسمت دیدگا‌ه این مقاله با ما در میان بگذارید و سپس ادامه متن را مطالعه کنید. پس از آن برای آشنایی هر چه بهتر و کامل‌تر درباره مفهوم و فلسفه دیزاین با ما همراه باشید.

تعریف دیزاین:

شاید یکی از ابتدایی‌ترین راه‌های پاسخ به سوال بالا در پیدا کردن نمونه‌هایی باشد که درباره آن‌ها واژه دیزاین به دفعات فراوان استفاده می‌شود و چه چیزی بهتر از اشیا و محصولات معروف عصر حاضر؟

برای خود من محصولات و اشیایی مانند ماشین‌های برند لامبورگینی و یا فراری، محصولات شرکت اپل کامپیوتر مانند آیفون و مک بوک و… ذهنم را به سمت دیزاین سوق می‌دهد اما چیز این محصولات باعث شده است که با آن‌ها بتوانم به سمت دیزاین پرواز کنم؟

نظریات مربوط به دیزاین:

اجازه دهید برخی از تعاریف دیزاین را که نظریه پردازان این حوزه ارائه کرده‌اند را بررسی کنیم:

ویکتور پپنک، نظریه پرداز دیزاین می‌نویسد که همه انسان‌ها دست‌اندر کاران دیزاین هستند. هر آنچه می‌کنیم، تقریبا همیشه دیزاین است. یا به گفته نلسون و استولترمن دیزاین ماتریس زیربنایی اصلی زندگی است. یا هنری پتروسکی که می‌گوید چیزهای دیزاین شده ابزارهایی هستند که با بهره‌گیری از آن‌ها به اهداف مطلوب دست می‌یابیم.

ولی آیا با این تعاریف می‌توان دیزاین را تعریف کرد؟ به نظر من که خیر، در واقع اگر بخواهیم بر اساس نظریات گفته شده دیزاین را تعریف کنیم تمامی و یا بیشتر فعالیت‌های انسانی جزء دیزاین محسوب می‌شوند. ولی من فکر نمی‌کنم که کسی پختن یک غذای ساده و معمولی را جزو دیزاین به حساب آورد.

از پختن غذا مثال آوردم چرا که طبیعتا علم دیزاین پخت و سرو غذا در همه جوامع وجود دارد اما چه چیز باعث شده است که یک نوع خاص از سرو و پختن غذا دیزاین حساب شود و نوع دیگر آن خیر؟

واژه دیزاین در دیکشنری:

واژه دیزاین بیش از پانصد سال است که در فرهنگ‌های لغات انگلیسی وجود دارد و فرهنگ لغت آکسفورد در حدود 16 معنی مختلف برای آن ارائه کرده است که در آن جا نیز گاها معانی‌ای وجود دارد که هویت واقعی دیزاین را نمایش نمی‌دهد. به طور مثال در یکی از معانی به (قصد کردن) اشاره شده است، یعنی هر آن چه با قصد و هدف همراه باشد، دیزاین تعریف شده است که طبیعتا درست و صحیح نیست.

بنابراین اگر دیزاین به معنایی که امروزه به کار می‌بریم فقط استفاده از چیزی برای دستیابی به یک هدف نباش، پس دقیقا چیست؟

ارائه تعریف کامل و دقیق دیزاین:

یک نظر وجود دارد که دیزاین فقط عمل به معنای قدیمی کلمه آن نیست، بلکه نوع خاصی از عمل است که دنیا را تغییر دهد. یا بر اساس تعریف کریستوفر جونز، دیزاین آغاز عمدی تغییر است. پس شاید بتوانیم با این تعریف متوجه شویم که چرا محصولات خاصی مانند لامبورگینی یا آیفون ذهن را به سوی دیزاین معطوف می‌کنند، چون که این محصولات در دسته و رده خود نوعی انقلاب و یا تخول بزرگ محسوب می‌شوند و شکل و هویت جدیدی را ارائه داده‌اند.

نکته دیگر در تعریف دیزاین به ماهیت ذهنی آن بر می‌گردد. در واقع ممکن است محصولی بر اساس دیزاین به واقعیت تبدیل نشود اما در حقیقت بر اساس نقشه‌ها و طرح‌ها، دیزاین صورت گرفته شده و عمل دیزاین رخ داده باشد.

بر اساس تحلیل‌ها و نکته‌هایی که قدم به قدم برای ارائه تعریف کاملی از دیزاین شرح داده شد، اکنون می‌توانیم تعریف کامل‌تری را از دیزاین به صورت زیر داشته باشیم.

دیزاین راه حل عمدی یک مسئله است که با آفرینش طرح‌ها و نقشه‌هایی برای نوع جدید و بدیعی از یک واقعیت یا محصول ارائه می‌شود به گونه‌ای که افراد دیگری که به آن طرح نگاه می‌کنند فورا و به هنگام متوجه عیب، نقص و یا نامناسب بودن طرح پیشنهادی ارائه شده نشوند.

The philosophy of design /glenn parsons  

به قلم پوریا نجفی شیوا